Morfologia krwi to podstawowe badanie diagnostyczne, którego podstawową interpretację powinieneś znać.
Charakteryzuje się ono występowaniem wielu parametrów oznaczonych skrótami. Dla większości osób są one kompletnie niezrozumiałe i nie ma w tym nic dziwnego.
Stąd, postanowiłem omówić to badanie, z czego się składa, co oznaczają poszczególne skróty oraz jak samodzielnie umieć zinterpretować badanie morfologii krwi.
Zapraszam do lektury!
Spis treści:
- MORFOLOGIA KRWI – CO TO ZA BADANIE, JAK WYGLĄDA?
- KIEDY WYKONYWANA JEST MORFOLOGIA KRWI?
- MORFOLOGIA Z ROZMAZEM – CZYM SIĘ RÓŻNI?
- MORFOLOGIA KRWI WYNIKI – JAK WYGLĄDAJĄ?
- MORFOLOGIA WBC PANEL BIAŁYCH KRWINEK (LEUKOCYTÓW)
- LEUKOCYTY – ROLA W ORGANIZMIE, NORMY, RODZAJE
- MORFOLOGIA RBC – ERYTROCYTY/CZERWONE KRWINKI – RODZAJE, NORMY
- ERYTRYCOTY – FUNKCJA I ROLA W ORGANIZMIE
- NIEDOKRWISTOŚĆ – RODZAJE, JAK ROZRÓŻNIĆ NA PODSTAWIE MORFOLOGII
- RETIKULOCYTY – FUNKCJA, NORMY
- MORFOLOGIA A WYDOLNOŚĆ
- MORFOLOGIA PŁYTKI KRWI
- MORFOLOGIA PLT – PŁYTKI KRWI A KRZEPNIĘCIE
- WPŁYW WYSIŁKU FIZYCZNEGO NA MORFOLOGIĘ
- MORFOLOGIA NORMY/ZAKRESY REFERENCYJNE
- JAK CZĘSTO WYKONYWAĆ MORFOLOGIĘ
- MORFOLOGIA KRWI PODSUMOWANIE
- MORFOLOGIA PYTANIA I ODPOWIEDZI FAQ
KREW, Z CZEGO SIĘ SKŁADA?
Zanim przejdziemy do omówienia i interpretacji morfologii przypomnę podstawowe informacje fizjologiczne na temat krwi.
Krew to płynna tkanka łączna składająca się z osocza, które głównym składnikiem jest woda i różne białka oraz komórek krwi.
Komórki krwi (erytrocyty, leukocyty oraz płytki krwi) są produkowane głównie w szpiku kostnym (niektóre leukocyty dojrzewają m.in. w śledzionie czy grasicy) i uwalniane do krwi, gdy są potrzeby.
MORFOLOGIA KRWI – CO TO WŁAŚCIWIE ZA BADANIE?
Morfologia krwi jest podstawowym badaniem diagnostycznym krwi. Jestem przekonany, że przynajmniej raz w życiu miałeś je wykonywane, a bardzo prawdopodobne, że zdecydowanie więcej.
Morfologia wykonywana jest z krwi pełnej tj. takiej bezpośrednio pobranej z żyły bez żadnej obróbki laboratoryjnej. Badanie wykonywane jest specjalistycznym sprzęcie — analizatorach hematologicznych 5 diff (morfologia 5 diff) lub 3 diff (morfologia 3 diff; więcej o różnicach dalej).
Morfologia krwi obwodowej jest badaniem pozwalającym ocenić stan trzech układów krwinek wchodzących w skład naszej krwi: układu czerwonokrwinkowego (skrót RBC), białokrwinkowego (WBC) oraz płytkowego (PLT).
| Skrót | Objaśnienie |
| morfologia WBC | leukocyty (Krwinki białe) |
| morfologia RBC | erytrocyty (Krwinki czerwone) |
| morfologia PLT | trombocyty bądź płytek krwi (Krwinki płytkowe) |
Tab. 1 Układy krwinkowe człowieka
Morfologia jest badaniem ilościowym tzn. oceniającym liczbę wymienionych wyżej komórek oraz jakościowym badającym ich parametry takie jak:
| wielkość komórek |
| objętość komórek |
| kształt |
| masę i stężenie hemoglobiny w każdym erytrocycie |
Tab. 2 Parametry krwinek badane w morfologii
Dodatkowo oprócz ilości i jakości komórek bardzo ważnym parametrem jest dla nas ogólne stężenie hemoglobiny oraz wartość procentowa hematokrytu.
Znaczenie kliniczne mają zarówno zmiany jakościowe jak i ilościowe krwinek.
KIEDY WYKONYWANA JEST MORFOLOGIA?
Morfologia krwi obwodowej wykonywana jest celem ogólnej oceny zdrowia. Dzięki niej jesteśmy w stanie rozpoznać bądź monitorować schorzenia, które wpływają na komórki krwi. Należą do nich zakażenia bakteryjne, wirusowe oraz pasożytnicze, choroby zapalne, nowotworowe, zaburzenia krzepnięcia czy chociażby niedokrwistość.
Morfologia krwi wykonywana jest często jako badanie kontrolne — rutynowo, pomimo nie występowania żadnych dolegliwości oraz wskazań.
Wykonuje się ją również jako badanie monitoringowe w trakcie leczenie niedokrwistości, alergii i zakażeń pasożytniczych, a także w trakcie leczenie zaburzeń krzepnięcia czy przewlekłych krwawień.
Morfologia krwi jest również badaniem, które powinniśmy wykonać równolegle w trakcie badań wydolnościowych.
CZY TRZEBA PRZYGOTOWAĆ SIĘ DO BADANIA MORFOLOGII?
Nie trzeba specjalnego przygotowania by oddać krew w kierunku badania. Jedzenie nie wpływa w znaczącym stopniu na wyniki, chyba że będzie to bardzo duża ilość wypitej wody bądź znaczne odwodnienie.
Stąd przed badaniem nie powinno się uprawiać intensywnie sportu przez minimum 12h.
Trzeba pamiętać, że wszystkie badania laboratoryjne są wystandaryzowane na krwi pacjentów, którzy są na czczo. W związku z tym, jeżeli chcesz mieć najbardziej wiarygodny wynik — bądź na czczo.
MORFOLOGIA Z ROZMAZEM — CZYM SIĘ CHARAKTERYZUJE?
Morfologia z rozmazem jest najbardziej polecanym badaniem do wykonania. Składa się z w zasadzie z dwóch oddzielnych badań diagnostycznych:
- badanie krwi na analizatorze (morfologia krwi wyżej opisana)
- mikroskopowe badanie komórek krwi (rozmaz z mikroskopową oceną)
Decydując się na morfologię warto dopłacić i zlecić również wykonanie rozmazu. Dostarcza on dodatkowych informacji diagnostycznych, które są kluczowe w ocenie zdrowia, takich jak wygląd krwinek czy obecność ziarnistości.
Zdarza się, że mikroskopowa ocena jakości komórek jest w stanie wychwycić zmiany, które nie zostaną wychwycone przez analizator.
MORFOLOGIA WYNIKI — JAK WYGLĄDAJĄ?
Poniżej prezentuje przykładowy wydruk wyniku morfologii krwi obwodowej sportowca. Warto wiedzieć, że skróty parametrów oraz ich ilość mogą się różnić.
Wynika to przede wszystkim z rodzaju aparatury, na jakiej wykonywane są badania.
W przypadku analizatorów hematologicznych wyróżniamy sprzęt bardziej zaawansowany tzw. 5 diff lub mniej 3 diff. Analizatory 5 diff dostarczają więcej parametrów: dodatkowe parametry czerwonokrwinkowe, różnicują leukocyty na 5 populacji, mogą wyróżniać retikulocyty i ich parametry.
Dodatkowo wartości zakresów referencyjnych również mogą się między sobą znacznie różnić. Są one uzależnione od rodzaju sprzętu, odczynników oraz użytych kalibratorów i materiałów kontrolnych.
Dlatego najlepiej wykonywać jest badania w tym samym miejscu, żeby móc wiarygodnie porównywać wyniki.
Do opisu i przedstawionych informacji posłużę się poniższym wynikiem:
MORFOLOGIA WBC — PANEL PARAMETRÓW BIAŁOKRWINKOWYCH
WBC (ang. White Blood Cells — białe krwinki krwi) to skrót oznaczający panel parametrów białokrwinkowych.
Białe krwinki krwi inaczej nazywamy leukocytami.
Panel ten informuje o występującym stanie zapalnym oraz pomaga wskazać jego przyczynę. Składa się z czterech układów przedstawionych w tab.3.
| WBC – całkowitej ilości krwinek białych |
| LYM – całkowita ilość limfocytów |
| MON – całkowita ilość monocytów |
| GRA – całkowita ilość granulocytów |
Tab. 3 Skróty dotyczące Białych krwinek na morfologii
LEUKOCYTY — ROLA W ORGANIZMIE
Leukocyty w organizmie człowieka odpowiadają głównie za odporność. Znaczenie kliniczne ma w zdecydowanej większości przypadków podwyższenie ilości komórek, a nie ich spadek.
Wzrost ilości całkowitej komórek WBC może sugerować toczący się proces zapalny w organizmie. By przybliżyć jaki charakter ma infekcja warto spojrzeć na pozostałe krwinki.
W przypadku podwyższonej liczby WBC oraz LYM nasuwa się podejrzenie infekcji o charakterze wirusowym, w przypadku,y było to GRA sugerowało by to charakter bakteryjny infekcji.
Dodatkowo często w badaniu morfologii krwi obwodowej wyszczególnione są eozynofile oznaczone skrótem – EO. Ich wzrost we krwi często związany jest z reakcjami alergicznymi, alergiami czy zatruciami pokarmowymi, zatruciami lekami, zakażeniami pasożytniczymi.
Oczywiście to uproszczony opis, gdyż często w badaniu są obecne dodatkowe wskaźniki, ale ich opis i interpretacja wykracza zdecydowanie poza ramy tego wpisu.
MORFOLOGIA RBC – PANEL PARAMETRÓW CZERWONOKRWINKOWYCH
RBC (Red Blood Cells) – czerwone krwinki krwi inaczej erytrocyty zawierają hemoglobinę i odpowiadają za przenoszenie tlenu.
Wskaźniki widoczne w tym panelu to:
| RBC – całkowita ilość erytrocytów |
| HGB – stężenie hemogobiny |
| HCT – hematokryt |
| MCV – objętość krwinki czerwonej |
| MCHC – stężenie hemoglobiny w krwinkach czerwonych |
| RDW – dystrybucja objętości krwinek czerwonych |
Tab. 4 Skróty związane z czerwonymi krwinkami
KRWINKI CZERWONE (ERYTROCYTY) – ROLA W ORGANIZMIE SPORTOWCA
Krwinki czerwone – erytrocyty zawierają hemoglobinę zdolną do wiązania tlenu. W związku z tym ich rola w organizmie związana jest z transportem tlenu do tkanek. Co ciekawe jej zdolności do przenoszenia dwutlenku węgla są stosunkowo niewielkie, gdyż ten transportowany jest przez osocze gdzie jest rozpuszczony w postaci jonu wodorowęglanowego.
Erytrocyty ich ilość oraz jakość u sportowca są wyznacznikiem jego możliwości tlenowych. Ma to główne znaczenie w przypadku sportowców wytrzymałościowych np. biegaczy czy piłkarzy. Spadek ilości krwinek czerwonych lub stężenia hemoglobiny odpowiada za stan, który powszechnie nazywamy anemią bądź niedokrwistością.
W przypadku tej przypadłości dochodzi też zazwyczaj do obniżenia się hematokrytu, czyli stosunku krwinek czerwonych do całkowitej objętości krwi.
NIEDOKRWISTOŚĆ — RODZAJE, JAK ROZRÓŻNIĆ
By móc rozróżnić przyczyny występowania niedokrwistości pomocny jest dla nas parametr MCV.
Gdy jego wartość jest:
Obniżona możemy przypuszczać niedokrwistość związaną z zaburzoną gospodarką żelazem.
Podwyższona sugeruje to niedokrwistość związana ze spadkiem stężenia witaminy B12 lub kwasu foliowego, zaburzenia wątroby.
W normie tutaj sytuacja jest bardziej skomplikowana i przyczyn może być wiele.
| Wartość MCV | Możliwa przyczyna/podejrzenia |
| Obniżona | Możliwa niedokrwistość z powodu braku żelaza / zaburzeń gospodarki żelazem |
| W normie | Różne przyczyny niedokrwistości |
| podwyższona | Niedokrwistość związana ze spadkiem stężenia witaminy B12 lub kwasu foliowego, zaburzenia wątroby |
Tab. 5 Wartość MCV, a niedokrwistość
RETIKULOCYTY — NORMA, SKRÓT, DIAGNOSTYKA
Świetnymi parametrami niewidocznymi akurat na tym wyniku badania są retikulocyty oraz parametry z nimi związane.
Retikulocyty to niedojrzałe krwinki czerwone, prekursory erytrocytów. Są one świetnym parametrem do monitorowania postępów leczenia niedokrwistości z niedoboru żelaza.
Można je wykorzystać jako przydatny parametr do monitoringu w przypadku stosowania dopingu farmakologicznego mającego na celu zwiększenie wydolności tlenowych organizmu.
| % RETIC | odsetek procentowy retikulocytów |
| # RETIC | liczba bezwzględna reitkulocytów |
| MCVr | średnia objętość retikulocytów |
| CHCMr | średnie stężenie hemoglobiny w retikulocytach |
| CHr | średnia masa hemoglobiny w retikulocytach |
Retikulocyty skróty i ich objaśnienie
MORFOLOGIA KRWI OBWODOWEJ — OCENA ZDOLNOŚCI TLENOWYCH ORGANIZMU
Ocena panelu parametrów układu czerwonokrwinkowego jest szczególnie istotna dla sportowców. Zaburzenia na osi wytwarzania hemoglobiny/erytrocytów skutkujące ich obniżeniem zdecydowanie obniżają zdolność fizyczną i wydolność sportowca.
Więcej o badaniach wydolnościowych przeczytasz na moim blogu:
MORFOLOGIA PŁYTKI KRWI – PDW, SKRÓTY I OBJAŚNIENIE
Wskaźniki widoczne w tym panelu to:
| PLT | całkowita ilość płytek krwi |
| MPV | Średnia objętość płytki krwi |
| PCT | płytkokryt |
| PDW | dystrybucja objętości płytek krwi |
| P-LCR | wskaźnik płytek dużych |
Tab. 6 Parametry czerwonkrwinkowe, skróty parametrów
PLT — PŁYTKI KRWI — ODPOWIEDZIALNE ZA KRZEPNIĘCIE KRWI
Głównym zadaniem płytek krwi jest uczestnictwo w procesach krzepnięcia krwi. Płytki zwane inaczej trombocytami w przypadku uszkodzenia naczynia krwionośnego, gdy krew wypływa na zewnątrz mają za zadanie utworzyć tzw. czop płytkowy i uniemożliwić jej dalsze wydostawanie się.
Uczestniczą również w procesie hemostazy i wytwarzania fibryny, umożliwiającej utworzenie ostatecznego ” strupa” umożliwiającego regenerację i zabezpieczającego przed utratą krwi.
Zbyt niskie wartości płytek krwi mogą powodować zaburzenia krzepnięcia krwi. Interesującym parametrem w obrębie tego układu jest parametr MPV, czyli objętość płytki krwi.
Im większa jest to wartość oznacza to, że płytki są większe i co za tym idzie młodsze, gotowe do pełnienia swoich funkcji. PDW jest parametrem tożsamym z RDW i oznacza dystrybucję objętości płytek krwi wokół średniej. Im ten parametr jest wyższy tym płytki w większym stopniu są od siebie różne.
Oznaczać to może ich nadmierne wytwarzanie i jednoczesne zużywanie np. w przypadku toczących się infekcji zapalnych.
| PLT | całkowita ilość płytek krwi |
| MPV | średnia objętość płytki krwi |
| PCT | płytkokryt |
| PDW | dystrybucja objętości płytek krwi |
| P-LCR | wskaźnik płytek dużych |
Tab. 6 Parametry płytek krwi, skróty parametrów
MORFOLOGIA A WYSIŁEK FIZYCZNY — WPŁYW NA WYNIKI
Poniżej przedstawiam dwa wyniki morfologii krwi obwodowej przed i bezpośrednio po wysiłku fizycznym wykonanym na bieżni.
Na obrazku widzimy wyniki morfologii krwi obwodowej przed (po lewej) oraz po ( po prawej) wysiłku sportowca. Dostrzegalne są bardzo charakterystyczne zmiany, powtarzalne w tego typu sytuacji.
Doszło do:
– wzrostu całkowitej ilości WBC głównie w skutek uruchomienia puli leukocytów tzw. marginalnych, czyli znajdujących się przy ścianach naczyń krwionośnych, które wręcz nie płyną wraz ze strumieniem krwi. Wysiłek fizyczny, wzrost ciśnienia krwi oraz tętna, spowodował ich uruchomienie. Dodatkowo w trakcie wysiłku fizycznego dochodzi do uwalniania się markerów o charakterze zapalnym, które są „substancjami wabiącymi” tzw. chemoatraktantami.
– wzrostu ilości PLT w skutek mechanizmu opisanego powyżej oraz wzrostu produkcji.
– dodatkowo powyższa osoba ma obniżone MCH oraz MCV co może sugerować rozpoczynającą się niedokrwistość z niedoboru żelaza.
MORFOLOGIA WYNIKI — DO JAKICH WARTOŚCI SIĘ ODNOSIĆ?
Najlepszym rozwiązaniem jest wykonywanie badań laboratoryjnych w jednym miejscu. Umożliwia to otrzymywanie wyników robionych na tym samym sprzęcie i w podobnych warunkach. Dzięki temu wyniki są łatwiej porównywalne.
Najlepszą metodą jest wyznaczenie własnych zakresów referencyjnych danych parametrów. Dzięki temu jesteśmy w stanie możliwie najdokładniej kontrolować stan swojego zdrowia.
Jak dokonać wyliczenia własnych zakresów referencyjnych — przeczytasz tutaj.
MORFOLOGIA KRWI OBWODOWEJ — JAK CZĘSTO WYKONYWAĆ?
Osobiście polecam wykonywanie tego badania dwa razy do roku.
MORFOLOGIA KRWI CENA BADANIA
Morfologia jest stosunkowo tanim i łatwo dostępnym badaniem. Nie ma laboratorium co by nie wykonywało morfologii krwi.
Koszt oznaczenia morfologii z rozmazem wynosi około 20 zł.
MORFOLOGIA KRWI — PODSUMOWANIE
Mam nadzieję, że tym wpisem udało mi się przekazać podstawowe informacje dotyczące tak ważnego badania, jakim jest morfologia krwi obwodowej.
Po lekturze jestem przekonany, że każdy z Was będzie w stanie powiedzieć kilka słów na temat swojego wyniku oraz będzie wiedział co oznaczają poszczególne parametry.
Jeżeli intensywnie trenujesz i potrzebujesz zaplanowanego programu badań laboratoryjnych wkomponowanego w Twój cykl treningowy skontaktuj się ze mną!
Często zadawane pytania — morfologia krwi.
Warto, żebyś wyznaczył sobie Twój indywidualny zakres referencyjny. Znajomość Twojej normy pozwoli monitorować czy trening wydolnościowy daje efekty. Nie można podać wartości bezwzględnej, od której Twoja wydolność się poprawi.
Moim zdaniem, dwa razy do roku powinno się wykonywać morfologię krwi obwodowej.
Niskie MCV może oznaczać, że masz niedobór żelaza w organizmie. Warto przebadać gospodarkę żelaza.
Wzrost płytek krwi i podwyższone MPV, oznacza, że w Twoim organizmie są młode, duże płytki krwi. Może to oznaczać, że w Twoim organizmie istnieje stan zapalny i dochodzi do ukrytych krwawień.
Opisana sytuacja, nie daje powodów do obaw. Najważniejszym parametrem jest wartość hemoglobiny.
Damian Ostrowski Trener Personalny Białystok
