Nowotwór a sport? Czy z chorobą nowotworową można trenować? Jak wpływa sport na rozwój choroby nowotworowej? Dziś postaram się odpowiedzieć na te pytania.
W latach siedemdziesiątych XX wieku Marc Lalonde przedstawił graficzny układ tzw. determinant zdrowia. Dlatego zgodnie z tym, stan naszego zdrowia zależy przede wszystkim od naszego stylu życia, którego wkład został określony na 53%.
Do innych determinant tzw „pól życia” Lalonde zaliczył: wpływ środowiska (21%), indywidualne cechy biologiczne i genetyczne dziedziczone od rodziców (16%), oraz dostęp i jakość opieki medycznej (10%).
Nowotwór — na jego rozwój wpływa najbardziej styl życia.
Wydaje się, że wysoki, bo aż 53% udział stylu życia wbrew pozorom może cieszyć, gdyż jest to element, na który mamy duży wpływ w przeciwieństwie do biologii i genetyki czy jakości opieki medycznej (pośrednio). „Wystarczy”, że odpowiednio zadbamy o siebie.
Niewątpliwie zbawienny udział sportu w naszym życiu znany jest od starożytności. Godne uwagi jest to, że podejście do aktywności fizycznej i jej wpływu na zdrowie zmieniało się na przestrzeni wieków. Odbywało się to od kultu i promocji sportu poprzez jego całkowitą negację.
Nowotwór a sport — wpływ sportu na życie
W związku z rozwojem nauki i metod badawczych jednoznacznie określono oraz zmierzono jakościowo i ilościowo wpływ sportu na poszczególne elementy zdrowia/organizmu.
Dlatego przeprowadzono szereg eksperymentów mających na celu określenie wpływu aktywności fizycznej na stan zdrowia, umieralność, występowanie chorób oraz jakość życia. Niektóre z prac skupione były na wpływie aktywności fizycznej na występowanie nowotworów i umieralność w przebiegu chorób onkologicznych.
Pośród analizowanych czynników znalazły się wpływ sportu na przebieg leczenia, ryzyko wznowy nowotworu i jakość życia pacjentów z chorobą nowotworową.
Nowotwór a sport — zmniejszenie ryzyka nowotworu
Ze względu, że przeprowadzono szereg prac, wykazano, iż wysiłek fizyczny zmniejsza częstość występowania raka piersi o około 25-30%. Podobnie jest w przypadku raka jelita grubego (40%), raka trzonu szyjki macicy (20-30%) oraz raka płuc (20-50%).
Nowotwór a sport — sport jako lek
Zbawienny wpływ wysiłku fizycznego w zakresie profilaktyki chorób nowotworowych stał się inspiracją do badań nad możliwością leczenia tych chorób za pomocą ruchu.
Badania te w głównej mierze koncentrują się na: czasie przeżycia pacjentów, ryzyku wznowy, poprawy jakości życia, odczuwaniu bólu, ilości przyjmowanych leków przeciwbólowych.
Większość dostępnej literatury jednoznacznie dostarcza informacji na temat pozytywnego wpływu wysiłku fizycznego na chorobę niezależnie od stadium jej zaawansowania.
Stwierdzono wydłużenie czasu przeżycia oraz zmniejszenie liczy nawrotów choroby nowotworowej u pacjentów z rozpoznanym rakiem płuca, piersi i jelita.
Zależnie od stadium zaawansowania oraz rodzaju choroby nowotworowej ryzyko wznowy zmniejszało się o 10-50%, a czas przeżycia pięcioletniego był wyższy o 20-40%.
Z pewnością jest to bardzo interesujące biorąc pod uwagę fakt, iż oddziaływanie te jest niejedno kroć większe niż zażywanie leków pod postacią chemoprewencji (np. tamoksifen w raku piersi).
Sport a nowotwór — mechanizm pozytywnego wpływu na zdrowie
Wydaje się, że mechanizmem, a w zasadzie mechanizmami, na których zasadzie sport wpływa pozytywnie na organizm człowieka są:
— pozytywny wpływ sportu na samą tkankę nowotworową (spadek szybkości rozrostu oraz zmniejszenie ryzyka wznowy)
— wpływ na stan ogólny pacjenta (unieruchomienie osoby chorej, zwiększa ryzyko powikłań z przyczyn innych niż sama choroba nowotworowa np. zatorowość płucna, niewydolność krążeniowo-oddechowa, zapalenie płuc, zakażenia bakteryjne ogólnoustrojowe itp.)
Prowadzi to do redukcji śmiertelności, poprawy stanu pacjentów.
Nowotwór a sport — zmniejszenie bólu
Regularny ruch zwiększa próg bólowy. Prowadzi to do zmniejszenia odczuwanego bólu i poprawy jakości życia. W związku z tym spada ilość zażywanych środków przeciwbólowych.
Redukcja bólu wiąże się z lepszą prognozą przeżycia. W badaniach wykazano, że wśród osób chorych uprawiających sport zwiększył się odsetek przeżyć pięcioletnich w porównaniu do grupy osób niepodejmującej żadnej aktywności fizycznej.
Wnioskując pośród pacjentów z chorobą nowotworową, sport prowadzi do zdecydowanej poprawy jakości życia.
Sport zmniejsza ryzyko depresji.
Nieodłącznym elementem choroby nowotworowej jest jej negatywny wpływ na zdrowie psychiczne pacjenta. Wśród osób chorych ryzyko zachorowania na depresję zdecydowanie wzrasta.
Wykazano zdecydowaną poprawę jakości życia psychicznego i spadku wykrywanej depresji wśród osób regularnie uprawiających jakiś rodzaj aktywności fizycznej.
Nowotwór a sport — jaki jest cel aktywności u chorych?
Wg Amerykańskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej (ACSM) celami wysiłku fizycznego u osób chorych powinny być przede wszystkim:
— zabezpieczenie przed bezruchem
— poprawa sprawności fizycznej
— zwiększenie wydolności, siły i gibkości
— stymulacja układów: krążenia, nerwowego, mięśniowego
Poprawiają zdrowia i komfortu psychicznego.
— poprawa samooceny
— zmniejszenie ryzyka nawrotu i rozwoju nowotworu
Nowotwór a sport — to szereg korzyści
— zwiększenie wydzielania endorfin mających pozytywny wpływ na nasze samopoczucie
— redukcja stanu zapalnego organizmu m.in. spadek ilościCRP, TNF, IL-6
— wzrost stężenia adiponektyny, której stężenie rośnie przy spadku ilości tkanki tłuszczowej. Adiponektyna ma działanie antymitotyczne (hamuje podział komórek), przeciwzapalne oraz ma aktywność antyangiogenną (zapobiega wytwarzaniu naczyń krwionośnych co jest szczególnie istotne w przypadku szybko rosnącej tkanki nowotworowej). Wysokie stężenia adiponektyny korelują z mniejszą zachorowalnością na nowotwory.
— spadek insulinooporności, w wyniku spadku stężenia insuliny oraz IGF-1. Wysiłek fizyczne zwiększa insulinowrażliwość tkanek,ułatwia wykorzystywanie glukozy jako źródła energii.
— wzrost perystaltyki jelit. Wysiłek fizyczny zmniejsza ryzyko zaparć, czas zalegania treści pokarmowej. Przez co ekspozycja komórek jelit na potencjalnie czynniki pronowotworowe się zmniejsza.
— zmienia się skład komórkowy krwi. Zwiększa się stężenie komórek NK (zabijających komórki nowotworowe), limfocytów cytotoksycznych (również zabijają komórki nowotworowe) oraz regulatorowych.
— Wpływa na procesy epigenetyczne DNA (działanie protekcyjne na geny chroniące przed procesami nowotworzenia).
Nowotwór a sport — podsumowanie
Wnioskując sport jest nieodłącznym elementem naszego życia. Każda osoba niezależnie od wieku czy stanu zdrowia powinna być aktywna fizycznie.
W przypadku osób chorych — posiadających nowotwory stopień i rodzaj aktywności zależy oczywiście od zaawansowania choroby nowotworowej.
Należy zwrócić szczególną uwagę na aspekt psychiczny uprawiania sportu przez osoby chore. Dzięki aktywności fizycznej osoby takie czują się przydatne i napawają się wiarą, że wyzdrowieją.
Choroba nowotworowa w XXI wieku nie jest wyrokiem. Pamiętajmy, że odpowiednia profilaktyka i wykrycie choroby na wczesnym etapie, może zagwarantować 100% wyzdrowienie.
W odpowiedniej prewencji pomagają regularne wizyty kontrolne u lekarza oraz regularne wykonywanie badań laboratoryjnych.
Jeżeli chcesz zaplanować swój plan badań laboratoryjnych, warto skorzystać z pomocy diagnosty laboratoryjnego online.
Damian Ostrowski — Trener Personalny Białystok
- Żułtak – Bączkowska K.; „Aktywność fizyczna w profilaktyce i terapii onkologicznej”. Aktywność fizyczna jako lek. Punkt widzenia ekspertów; Zeszyty Naukowe; Szczecin; 2018
- Lalonde, M. (1974). A new perspective on the health of Canadians. Ottawa, ON: Minister of Supply and Services Canada. Retrieved from Public Health Agency of Canada website: http://www.phac-aspc.gc.ca/ph-sp/pdf/perspect-eng.pdf
- Blancy J. I wsp.: The cancer rehabilitation journey: Barriers to and facilitators of exercise among patient with cancer-related fatigue. Phys. Ther. 2010, 90(8), 1135-1147.
- Brown J. C. I wsp.: Cancer, Physical Activity and exercise, Compr. Physiol. 2012, 2(4), 2775-2809.
- Litwiniuk M. I wsp.: Aktywność fizyczna, a nowotwory. Onco Review 2012, 2(4), 228-233
