Próby wątrobowe są jednymi z częściej wykonywanych badań laboratoryjnych. Są także parametrami, które u sporej części osób są poza normą/zakresem referencyjnym. Widząc taki wynik, podwyższone próby wątrobowe potrafią dostarczyć sporej dawki strachu, czy słusznie?
Jednak, czy wzrost markerów wątrobowych takich jak AST oraz ALT zawsze oznacza chorobę wątroby?
Dowiesz się tego z lektury dzisiejszego wpisu.
Spis treści:
- PODWYŻSZONE PRÓBY WĄTROBOWE – WSTĘP
- PRÓBY WĄTROBOWE BADANIE – CZYM JEST?
- CHARAKTERYSTYKA ENZYMÓW
- PRÓBY WĄTROBOWE OZNACZENIA
- PODWYŻSZONE PRÓBY WĄTROBOWE W OKREŚLONYCH CHOROBACH
- PRÓBY WĄTROBOWE JAK SIĘ PRZYGOTOWAĆ
- PRÓBY WĄTROBOWE — WPŁYW WYSIŁKU FIZYCZNEGO
- PODWYŻSZONE PRÓBY WĄTROBOWE W TRAKCIE WYSIŁKU FIZYCZNEGO
- PRÓBY WĄTROBOWE NORMY
- PRÓBY WĄTROBOWE CENA
- PODWYŻSZONE PRÓBY WĄTROBOWE — NAJCZĘŚCIEJ ZADAWANE PYTANIA
PODWYŻSZONE PRÓBY WĄTROBOWE – WSTĘP
Regularne wykonywanie badań laboratoryjnych jest niezwykle ważne. Kontrola parametrów biochemicznych krwi pozwala nam zajrzeć do organizmu, ocenić jego pracę od środka i co za tym idzie stan naszego zdrowia.
Niestety, nie wszystkie choroby przebiegają ze zmianami widocznymi w naszej krwi, natomiast wiele z nich przebiega z wyraźną zmianą aktywności enzymów, uwalnianiem się specyficznych białek z uszkodzonych struktur czy też nie możliwością wydalania różnych metabolitów z organizmu.
Stąd ocena stężenia wybranych substancji — markerów okazuje się niebywale przydatna. Kontrola stanu zdrowia jest szczególnie istotna w przypadku organizmu, który jest poddawany znacznym obciążeniom. A przecież tak jest w przypadku sportowców, prawda?
PRÓBY WĄTROBOWE BADANIE – CZYM JEST?
Pojęcie próby wątrobowe, zwyczajowo zostało zarezerwowane dla dwóch parametrów, czyli ALT oraz AST oznaczanym razem z jednej próbki krwi.
Nie oznacza to w każdym razie, że są to jedyne i najlepsze badania, które możemy wykonać z krwi by ocenić stan zdrowia. Lista badań laboratoryjnych oceniających choroby wątroby jest zdecydowanie więcej.
CHARAKTERYSTYKA ENZYMÓW
Poniżej przedstawiam, charakterystykę wybranych enzymów. Omówienie wykorzystania wybranych enzymów omówię poniżej.
| Enzymy skrót | Nazwa | Masa cząsteczkowa enzymu [Da] | Lokalizacja komórkowa |
| 5’NU | 5’ nukleotydaza | 200 000 | błona komórkowa |
| ACP | Fosfataza kwaśna | 100 000 | Lizosomy |
| ALP | fosfataza alkaliczna | 86 000 | bony komórkowe |
| ALT | Aminotransferaza alaninowa | 90 000 | cytoplazma |
| AMS | Amylaza | 50 000 | cytoplazma |
| AST | Aminotransferaza asparginianowa | 140 000 | Mitochondria, cytoplazma |
| CHE | cholinoesteraza | 84 000 | cytoplazma |
| CK | kinaza kreatynowa | 80 000 | Mitochondria, cytoplazma |
| GGT | Gammaglutamylotransferaza | 180 000 | Mikrosomy, błona komórkowa |
| LAP | leucyloaminopeptydaza | 54 000 | cytoplazma |
| LDH | Dehydrogenaza mleczanowa | 140 000 | cytoplazma |
| LPS | Lipaza | 48 000 | cytoplazma |
| α-HBDH | dehydrogenaza alfa- hydroksymaślanowa | 170 000 | cytoplazma |
Tab. 1 Charakterystyka wybranych enzymów
PRÓBY WĄTROBOWE OZNACZENIA
Charakterystykę badań oceniających zdrowie wątroby znajdziesz w tabeli poniżej. Można je umownie podzielić na trzy kategorie, ważne z punktu widzenia klinicznego i funkcji wątroby.
Pierwszą z nich są markery uszkodzenia komórek wątroby, czyli hepatocytów. Są to enzymy, które są uwalniane z uszkodzonych komórek. Ich wzrost mówi o uszkodzeniu wątroby, a nie o jej funkcji.
Drugą grupę stanowią markery zaburzenia funkcji syntezy wątroby. Hepatocyty wątrobowe produkują szereg białek, które wydzielają do krwi. Zaburzenie produkcji tych substancji, oznacza zaburzenie pracy wątroby i jej niewydolność.
Trzecią grupą są markery mówiące o funkcji wydzielniczej wątroby. Wątroba oprócz funkcji detoksyfikacyjnych, produkcji białek, bierze również udział w procesach trawienia wydzielając żółć. Zaburzenia odpływu żółci do jelit powodują wzrost markerów wydzielniczych.
| Markery uszkodzenia hepatocytów | ALT, AST, LDH |
| Markery zaburzenia funkcji syntezy wątrobowej | Albumina, PT |
| Markery zaburzonej czynności wydzielniczej wątroby | bilirubina, ALP, GGT, 5’NU |
Tab. 2 Markery laboratoryjne wykorzystywane w chorobach wątroby
PODWYŻSZONE PRÓBY WĄTROBOWE W OKREŚLONYCH CHOROBACH
| Choroby wątroby | Zmiana stężenia |
| Ostre zapalenie wątroby | ↑ ALT, ↑AST,↑ LDH, ↓ChE, ↑ PT, ↑INR |
| Alkoholowe zapalenie wątroby | ↑GGTP, ↑CDT,↑ ADH, ↑SA (kwas sjalowy) ↑ MCV |
| Nowotwory wątroby | ↑ALP,↑GGT,↑ 5’NU,↓ChE,↑ALT ↑AST |
| Cholestaza | ↑ALP, ↑5’ NU, ↑GGT |
Tab. 3 Zmiany stężeń markerów w chorobach wątroby
PRÓBY WĄTROBOWE JAK SIĘ PRZYGOTOWAĆ
ZALECENIA PRZED POBRANIEM KRWI
Czas wykonywania badań diagnostycznych powinien być ściśle przestrzegany i umiejętnie wpleciony w Twój cykl treningowy. Podstawowe zasady, jakimi należy się kierować przy planowaniu badań laboratoryjnych przedstawię poniżej.
| ZALECENIA PRZED POBRANIEM KRWI |
| ostatni posiłek spożyć na około 12 h przed badaniem |
| zachowaj dotychczasową dietę — nie zmieniaj jej na kilka dni przed badaniem. |
| odstawić spożywanie alkoholu, papierosów i innych używek na 48 h przed badaniem |
| dopuszczalne jest wypicie niewielkiej ilości wody po przebudzeniu w dniu badania. |
| zastopować aktywność fizyczną 48h przed badaniem |
| zaprzestać zażywania leków, suplementów diety w zależności od potrzeb i rodzaju — kwestie indywidualne |
Tab. 4 Zalecenia przed pobraniem krwi przed wykonaniem badania prób wątrobowych
PRÓBY WĄTROBOWE — WPŁYW WYSIŁKU FIZYCZNEGO
Poniżej przedstawiam moje wyniki badań profilu wątrobowego — prób wątrobowych, które wykonałem dzień po treningu.
Ciężka sesja treningu nóg na siłowni oraz 30-minutowa sesja biegu interwałowego. Trening zakończyłem około godziny 18, badania wykonałem około 7.30 rano następnego dnia.
Jak widzimy podwyższone próby wątrobowe (podwyższone ALT, podwyższone AST) są zdecydowane powyżej granic referenycjnych co sugerowało by uszkodzenie komórek wątroby. W przypadku oznaczenia jedynie tych dwóch parametrów mielibyśmy do czynienia z problemem nieprawidłowej interpretacji badania laboratoryjnego.
W badaniu powyżej oznaczoną mamy jednak również kinazę kreatynową. Jej norma przekroczona jest niemal 10 krotnie… co sugeruje znaczne uszkodzenie mięśni szkieletowych.
PODWYŻSZONE PRÓBY WĄTROBOWE W TRAKCIE WYSIŁKU FIZYCZNEGO
ALT, AST (inaczej AlaT, AspaT) nie są enzymami, tylko i wyłącznie znajdującymi się w wątrobie. Występują w wielu tkankach w różnym stosunku ilościowym względem siebie. Poniżej w tabeli przedstawiam, stężenie poszczególnych enzymów w różnych tkankach.
STOSUNEK AKTYWNOŚCI ENZYMÓW W TKANKACH DO AKTYWNOŚCI W SUROWICY
| Enzym | Surowica | Erytrocyty | Wątroba | Serce | Mięśnie |
| AST | 1 | x 15 | x 7 000 | x 8 000 | x 5 000 |
| ALT | 1 | x 7 | x 3 000 | x 400 | x 300 |
| LDH | 1 | x 300 | x 1 500 | x 1 000 | x 7 000 |
| CK | 1 | ≤ 1 | ≤10 | x 10 000 | x 50 000 |
Tab. 5 Stosunek stężeń wybranych enzymów względem ich stężenia we krwi.
Podwyższone ALT i AST w moim przypadku znaczny wzrost spowodowany był intensywnym wysiłkiem fizycznym dzień wcześniej. Uwolnione enzymy były pochodzenia mięśniowego, co jest potwierdzone ponad 10 krotną zwiększoną wartością enzymu kinazy kreatynowej (CK), której najwięcej jest w mięśniach.
PRÓBY WĄTROBOWE NORMY
Zakresy referencyjne, czyli normy prób wątrobowych oraz pozostałych markerów, o których była mowa w tekście znajdziesz poniżej.
Pozostałe normy laboratoryjne badań krwi znajdziesz u mnie na stronie.
| GGTP K | 10-40 IU/L |
| GGTP M | 10-75 IU/L |
| AST | 5-50 IU/L |
| ALT | 5-50 IU/L |
| Amoniak | 19-60 ug/dl |
| Amoniak DZM | 4-24 mmol/doba |
| Bilirubina całkowita | 0,3-1,2 mg/dl |
| Bilirubina związana | 0.1-0,4 mg/dl |
| Bilirubina pośrednia | 0,2-0,8 mg/dl |
| CK K | 25-170 IU/L |
| CK M | 25-195 IU/L |
| LDH | 200-480 IU/L |
| PT | 11.5 – 15.0 sek |
| INR | 0,8 – 1,2 |
| ALP M | 37 – 110 IU/L |
| ALP K | 37 – 123 IU/L |
| 5’NU | < 9 IU/L |
| ACP | <10 IU/L |
| AMS (AMY) | <90 IU/L |
| LPS (LYP) | 7 – 60 IU/L |
| LAP | 8 -22 IU/L |
| ChE | 75 – 3500 IU/L |
Zakresy referencyjne u sportowców często się różnią. Dlatego każdy z nas powinien swoje wyniki odnosić do własnych indywidualnych zakresów referencyjnych. Stąd tak ważne jest wyznaczyć własny zakres referencyjny.
PRÓBY WĄTROBOWE CENA
Poniżej przedstawiam przykładowe ceny z jego laboratorium, do którego chodzę wykonywać badania. Jak widzimy badania nie są drogie.
| ALP | 6 |
| ALT | 5 |
| AMS (AMY) | 6 |
| AST | 5 |
| Bilirubina całkowita | 6 |
| Bilirubina pośrednia | 6 |
| Bilirubina związana | 6 |
| ChE | 7 |
| CK | 6 |
| GGTP | 5 |
| INR/PT | 7 |
| LDH | 5 |
| LPS (LYP) | 10 |
PODWYŻSZONE PRÓBY WĄTROBOWE — NAJCZĘŚCIEJ ZADAWANE PYTANIA
Wzrost markerów wątrobowych AST i ALT nie zawsze związany jest z chorobą wątroby. Może być wynikiem złego pobrania krwi czy złego przygotowania do badania.
Należy, powtórzyć badania uprzednio dokładnie przygotowując się do nich. Należy również oznaczyć dodatkowe parametry związane z funkcją wątroby takie jak: bilirubina czy GGT.
Jeżeli wyniki powtórzonych badań będą znowu nieprawidłowe, należy z nimi udać się do lekarza. Potrzebna będzie rozszerzona diagnostyka.
Tak i to w znacznym stopniu. W artykule znajdziesz przykład prawdziwych wyników.
Dwa dni przed należy unikać, wysiłku fizycznego, odstawić suplementy diety oraz leki. Dzień wcześniej ostatni posiłek zjeść o godzinie 18.
Damian Ostrowski — Trener Personalny Białystok
