Kreatyna oprócz białka jest prawdopodobnie najpopularniejszym suplementem diety stosowanym przez sportowców. Jest także produktem najbardziej przebadanym i powszechnie uważanym za bezpieczny. Czy aby na pewno? Jaki jest wpływ kreatyny na nerki?
Wiele osób trenujących na siłowni przyjmujących suplementy diety, wykonując badania laboratoryjne ma podwyższony poziom kreatyniny we krwi. Jest to bardzo niepokojący objaw sugerujący uszkodzenie nerek. W związku z tym diagnoza lekarza bywa jednoznaczna – proszę zmniejszyć aktywność fizyczną i zadbać o siebie.
Czy jednak zawsze podwyższony poziom kreatyniny jest powodem do zmartwień? Czy powszechnie stosowana kreatyna uszkadza nerki? Jaki jest wpływ kreatyny na stężenie kreatyniny?
Jeżeli chcesz się dowiedzieć tych informacji, zapraszam do lektury wpisu.
Spis treści:
- Kreatynina – fizjologia oraz biochemia — wpływ kreatyny na nerki
- Kreatynina — związek swobodnie filtrowany przez nerki
- Kreatynina – kiedy oraz dlaczego wykonujemy badanie kreatyniny we krwi?
- Kreatynina – dlaczego jest markerem niewydolności nerek?
- Od czego zależy stężenie kreatyniny we krwi?- wpływ kreatyny na nerki.
- Kreatynina a suplementacją kreatyną
- Ile wzrasta kreatynina w trakcie suplementacji kreatyną?
- Kreatynina a nerki — wyniki badań
- Kreatyna powoduje spadek GFR – klirensu kreatyniny.
- Jak oszacować prawdziwy GFR i jednoznacznie wykluczyć chorobę nerek?
- Interpretacja wyniku GFR
- Podsumowanie — wpływ kreatyny na nerki
- FAQ — kreatyna a nerki często zadawane pytania.
Kreatynina – fizjologia oraz biochemia – wpływ kreatyny na nerki
Kreatyna jest związkiem obecnym w mięśniach. Powstająca z niej fosfokreatyna – postać ufosforylowana jest donorem „energii” dla pracujących mięśni. To dzięki niej możliwe jest powstawanie ATP. Oczywiście, fosfokreatyna nie jest jedynym szlakiem, w którym generowane jest ATP — są nim przemiany tlenowe glukozy.
Fosfokreatyna jest kluczowa zwłaszcza w trakcie wysiłków o charakterze wytrzymałościowym trwających do kilku sekund. Odgrywa więc kluczową rolę w przypadku sportów związanych z pracą o charakterze beztlenowym.
Fosfokreatyna, oddając wysokoenergetyczną resztę fosforową do produkcji ATP, przekształcana jest w kreatyninę – końcowy produkt metabolizmu gotowy do wydalenia z moczem.
Kreatynina — związek swobodnie filtrowany przez nerki
Związek ten jest swobodnie filtrowany przez nerki – kłębuszki nerkowe oraz nie jest zwrotnie wchłaniany (w znacznym stopniu) przez kanaliki nerkowe – dzięki czemu jest markerem filtracji kłębuszkowej i zdrowia nerek.
Jeśli interesuje Cię dokładny schemat przemian metabolicznych, jak powstaje kreatynina, zajrzyj tutaj.
Kreatynina – kiedy oraz dlaczego wykonujemy badanie kreatyniny we krwi?
Badanie kreatyniny w surowicy krwi lub moczu wykonujemy celem oceny sprawności nerek w zakresie filtracji i oczyszczania krwi z substancji zbędnych dla organizmu. W związku z tym jest ona stosowana do monitorowania chorób nerek już występujących, a także w przebiegu zatruć oraz w trakcie badań skryningowych.
Kreatynina – dlaczego jest markerem niewydolności nerek?
Powodów, dlaczego badamy, akurat kreatyninę celem oceny funkcji nerek jest kilka:
– Jej stężenie we krwi jest stabilne
– wytwarzana jest w miarę w stałym tempie w organizmie.
– jest łatwo oznaczalna.
– kreatynina jest swobodnie filtrowana przez kłębuszki nerkowe.
– znacznej mierze nie jest z powrotem resorbowana z moczu pierwotnego.
Od czego zależy stężenie kreatyniny we krwi?– wpływ kreatyny na nerki.
Stężenie kreatyniny w surowicy krwi zależy od kilku czynników:
Czynniki antropometryczne:
– Płeć
– Wiek
– Ilość masy mięśniowej
– Rasa – czarnoskórzy charakteryzują się wyższym stężeniem.
Czynniki fizjologiczne:
– Stopień aktywności fizycznej
– Stopień nawodnienia
– Stan nerek
Stosowanie leków oraz środków dopingujących na stężenie kreatyniny
Występuje kilka leków, które zwiększają stężenie kreatyniny we krwi:
– Cymetydyna
– Trimetoprim
– kortyksteroidy– kortyksteroidy
– pirimetamina
– Fenacemid
– salicylany
– witamina D
– Steroidy anaboliczne (np. boldenon)
Kreatynina a suplementacją kreatyną
Na wpływ stężenia kreatyniny wpływają również suplementy diety. Najbardziej znany jest wzrost stężenia kreatyniny w trakcie suplementacji kreatyną.
Spowodowane jest to zwiększonym wytwarzaniem fosfokreatyny i następową zwiększoną produkcją kreatyniny – wydalanej z moczem. Po prostu organizm wysycony jest kreatyną, w stopniu, w którym jej pozyskanie z mięsa nie byłoby możliwe.
Wzrost jej stężenia jest bez związku z jakimkolwiek uszkodzeniem nerek.
Jest to zgodne z dostępnymi publikacjami. Moje doświadczenie związane z tym suplementem diety oraz badaniami również to potwierdza.
Ile wzrasta kreatynina w trakcie suplementacji kreatyną?
Dostępne publikacje dostarczają nam wiedzy, że kreatynina wzrasta w trakcie suplementacji kreatyną. W jednej z nich Williamson i współpracownicy, wykazali dwukrotny spadek stężenia kreatyniny z 227 µmol/L do 104 µmol/L po zaprzestaniu stosowania suplementu kreatyny. Wartość początkowa była niemal dwukrotnie większa niż referencyjna. Odstawienie kreatyny spowodowało spadek poziomu kreatyniny do wartości prawidłowych.
W innej pracy Velema i wsp. doszli do podobnych wniosków, obserwując spadek poziomu kreatyniny u 38-letniego kulturysty już po 6 dniach zaprzestania stosowania kreatyniny z 247 µmol/L do 76 µmol/L. Wszystkie pozostałe wyniki badań – USG nerek oraz inne testy laboratoryjne wykluczały chorobę nerek.
Kreatynina a nerki — wyniki badań
Badania te pokazują, że stężenie kreatyniny pod wpływem kreatyny jest w stanie wzrastać i to w znacznym stopniu. Przy czym przyczyna nie jest związana z żadnym uszkodzeniem nerek, a nasileniem procesów syntezy z suplementowanej kreatyny.
Moje doświadczenie w suplementacji kreatyną nie powodowały tak spektakularnych wzrostów. Nie mniej jednak wzrost o 10 -20% był obecny. Osobiście stosowałem monohydrat kreatyny lub jabłczan kreatyny.
Kreatyna powoduje spadek GFR – klirensu kreatyniny.
GFR (glomerular filtration rate), czyli wskaźnik przesączania kłębuszkowego jest parametrem pokazującym, jaka jest zdolność nerek do usuwania określonych substancji z krwi.
Wartości stężenia kreatyniny oraz GFR są odwrotnie proporcjonalne względem siebie. Oznacza to, że wzrost stężenia kreatyniny w surowicy krwi powoduje spadek wartości GFR.
Z tego względu, stosowanie kreatyny powoduje pozorny spadek wartości GFR.
GFR — jest parametrem wyliczanym ze wzoru, w którym głównym składnikiem jest stężenie kreatyniny — tzw. oszczacowane GFR — eGFR.
Jak oszacować prawdziwy GFR i jednoznacznie wykluczyć chorobę nerek?
Badaniem pozwalającym na prawdziwą ocenę funkcji nerek i jednoznaczne wykluczenie ich dysfunkcji jest badanie klirensu kreatyniny w wersji standardowej – poprzez ocenę parametrów krwi i moczu.
Badanie te jest rzadko stosowane, dlatego, że jest niewygodne i trudniejsze techniczne do wykonania, gdyż wymaga prowadzenia dobowej zbiórki moczu – DZM.
Polega ona na gromadzenie moczu przez dobę do specjalnego pojemnika. Po 24 h próbka moczu dostarczana jest do laboratorium i badana.
By wyliczyć klirens kreatyniny – czyli wskaźnik oczyszczania krwi przez nerki z kreatyniny – potrzebną będą nam informacje zgodne ze wzorem:
Clcr – klirens kreatyniny (ml/min)
Ucr – stężenie kreatyniny w moczu (mg/dl)
Pcr – stężenie kreatyniny w surowicy/osoczu (mg/dl)
Interpretacja wyniku GFR
W przypadku osoby suplementującej kreatynę rzeczywiście poziom kreatyniny we krwi może być podwyższony, sugerując chorobę nerek. Nie mniej jednak ilość kreatyniny w moczu również będzie znacząco podwyższona. Dlatego też, wyliczenie klirensu kreatyniny da nam prawidłowy wynik.
Trzeba pamiętać, że poziom kreatyniny we krwi ma znaczenie drugorzędne, najważniejsze jest czy nerki zachowują zdolność do oczyszczania krwi z metabolitów – zachowanie funkcji filtrujących. Te możemy sprawdzić, wykonując badania moczu i porównując obydwa wyniki.
Podsumowanie — wpływ kreatyny na nerki
Suplementowanie kreatyny może spowodować wzrost stężenia kreatyniny we krwi. Dostępna literatura dostarcza informacji, że wzrosty mogą być naprawdę duże (2 razy i więcej).
Wzrost tego markera jest bez związku z uszkodzeniem nerek, a związany jest ze wzrostem produkcji kreatyniny z powodu wysycenia substratem – kreatyną.
Suplementowanie kreatyny jest bezpieczne i nie ma co się obawiać. Warto, stosować formy najbardziej przebadane tj. monohydrat kreatyny lub jabłczan.
Jeżeli, chcesz kontrolować swój stan zdrowia, warto wykonywać regularne badania laboratoryjne. Ich wartości najlepiej odnosić do własnych indywidualnych zakresów referencyjnych.
Jak wyliczyć własne zakresy referencyjne dowiesz się z lektury tego wpisu.
FAQ — kreatyna a nerki często zadawane pytania.
Tak, suplementacją kreatyną podnosi stężenie kreatyniny w surowicy krwi oraz moczu. Wynika to ze zwiększonej ilości substratu, jakim jest kreatynina.
Stężenie kreatyniny wzrasta w wielu sytuacjach klinicznych m.in.:
– u osób posiadających znaczną ilość masy mięśniowej
– po intensywnym wysiłku fizycznym, biegach, u osób odwodnionych (gorączka)
– u osób posiadających choroby nerek związane z zaburzeniem filtrowania np. kłębuszkowe zapalenie nerek.
Jak do tej pory nie odnotowano żadnego przypadku, ani nie ma żadnych dowodów na to, że stosowanie kreatyny wiąże się z negatywnymi konsekwencjami dla zdrowia. Z racji, iż suplement ten jest na rynku od bardzo dawna, jest jednym z najlepiej przebadanych środków i co za tym idzie jednym z najbezpieczniejszych. Oczywiście, powyższe dotyczy stosowania kreatyny w dawkach do 10 gram dziennie.
Moim zdaniem, nie ma odpowiedniego wieku, od którego można rozpocząć stosowanie i suplementację kreatyną. Trzeba pamiętać, że substancję to przyjmujemy wraz z pożywieniem. Spore ilości są np. w mięsie wołowym. Myślę, że rozsądny wiek to powyżej 15 roku życia.
Damian Ostrowski Trener Personalny Białystok
Velema MS, Ronde W. Elevatedplasmacreatininedue to creatineethyl ester use. Neth J Med 2011;69:79–81.
Williamson L, New D.: How the use of creatinesupplementscanelevate serum creatinine in the absence of underlyingkidneypathology. BMJ Case Rep. 2014 Sep 19;2014
